Dat kernenergie in de Lage Landen aan een revival bezig is al reeds genoeg bekend. Nederland wilt immers twee tot vier grote nieuwe kerncentrales bouwen en België wilt maar liefst tot acht GW nieuwe capaciteit bouwen. Een groot deel daarvan zou van nieuwe grote en kleinere kerncentrales dienen te komen.
Deze ambitie is natuurlijk ingegeven dankzij Dhr. Poetin die in 2022 door zijn inval in Oekraïne het startschot gaf voor een enorme stijging van onze energiehuishouding. In 2022 gaf Europa zo’n slordige 1000 miljard Euro uit aan fossiele brandstoffen en dat deed alle alarmbellen afgaan. In een normaal jaar exporteren we ook al zo’n 250 tot 500 miljard Euro van onze Euro’s naar landen met een op zijn minst twijfelachtige regimes.
Belangrijker is de vraag hoe we deze nieuwe ambitie mogelijk gaan maken. Dat de overheid in België zich eerst wendt tot de voormalige monopolist én huidig eigenaar van de kerncentrales is weinig verrassend. Dat Electrabel/Engie hier weinig oren naar heeft is begrijpelijk want de bouwdrama’s van Hickley Point in Engeland, Flamanville in Frankrijk en Olkiluoto in Finland liggen nog heel vers in het geheugen. De bedrijven die daar bouwen kreunen thans enorm onder de tegenvallers, daarbij valt de bouw niet alleen veel duurder uit maar duurt ook twee keer zo lang.
Geld is er nodig, veel geld: de twee nieuwe kerncentrales van Hickley Point kosten, geschat, zo’n slordige 54 miljard Euro voor 3300 MW. In het scenario dat België dezelfde grootte wilt bouwen is de eerste vraag dan ook: hoe gaan we dit financieren? De privé sector hoeft eigenlijk niet meer bevraagd te worden, want er is vandaag geen één westers energiebedrijf die zijn handen nog durft te branden aan dit soort investeringen.
En eigenlijk is dat maar goed ook want kerncentrales horen niet thuis in private handen, niet op de eerste plaats omdat de (theoretische) risico’s bij ongelukken nagenoeg niet te verzekeren zijn. Alleen een samenleving vertegenwoordigd door zijn politieke verkozenen zouden verantwoordelijkheid moeten en mogen dragen voor dergelijke investeringen.
Is dit nieuw? Helemaal niet, hoe denkt u dat onze huidige kerncentrales ooit zijn gebouwd? Door privé bedrijven? Nee hoor: door publieke nutsbedrijven. Dat deze daarna zijn opgegaan in Electrabel en doorverkocht aan een buitenlands bedrijf is een gegeven en er op terugkijkend naar mijn stellige overtuiging een historische vergissing.
Een land als Frankrijk heeft zijn eigen energiestrategie alsook de bedrijven om dit uit te voeren. Onze beleidsmakers moeten daarentegen met de bedelstaf langs buitenlandse privé bedrijven om te vragen of zij een dergelijke investering willen overwegen.
In Engeland hebben ze EDF een subsidie moeten geven van veertig jaar lang die gelijk staat aan 109 pond per geproduceerde MWh gegarandeerd. Dat wilt dus zeggen dat deze prijsgarantie meestal substantieel hoger ligt dan de gangbare groothandelsprijs op de stroombeurs.
Nu zult u zeggen dat we toch ook windmolens en zonnepanelen hebben gesubsidieerd (en dat is helemaal correct), alleen waren dat nieuwe technologieën die een enorme groei in schaalgrootte hebben meegemaakt de laatste vijftien jaar. Voor kernenergie dat reeds vijftig jaar geleden werd gebouwd is het subsidiëren echter geen vanzelfsprekendheid.
Dat de investering veel duurder is hoeft op zich ook nog geen probleem te zijn, maar een samenleving laten opdraaien voor een subsidie die veertig jaar lang naar een buitenlands bedrijf gaat is gewoon geen goed beleid.
De liberalisering van de energiemarkt is zeker en vast voor een deel geslaagd te noemen. Dit geldt dan vooral voor de nieuwe duurzame oplossingen zoals zon en wind, voor de energiebedrijven zelf is het vooral risicovol investeren en verlieslatend geweest: n het resultaat is ook dat in België en Nederland geen één nationaal en dus eigen energiebedrijf meer bestaat.
Indien de nieuwe regering echt serieus is met de uitbouw van nieuwe kerncentrales als onderdeel van de energiemix dan moet ze Europa er dus van overtuigen dat dergelijke infrastructuur investeringen in landsbelang zijn en niét in handen kan gegeven worden van bedrijven. Gezien zelfs één van de grootste leden van de Europese Unie Frankrijk dit ook doet kan het geen probleem zijn.
Het hebben van een eigen nationaal energiebedrijf schept welkome kansen, ten eerste kennis en werkgelegenheid, ten tweede investeringsmogelijkheden via obligaties voor dergelijke investeringen voor de inwoners van eigen land en ten derde wordt onze energiemix robuuster. En waarom dit niet samen doen met de Nederlanders?
Is kernenergie dus de enige noodzakelijke oplossing als deel van de energiemix? Deze vraag hangt af van het (euregionaal) beleid en de keuzes die gemaakt worden. Zonder kan ook zoals Duitsland bewijst, maar dit heeft zijn prijs daar dan keuzes nodig zijn zoals de bouw van nieuwe gascentrales hetgeen op zichzelf gezien ook geen toekomstgerichte oplossing is.
Het siert de nieuwe regeringsonderhandelaars in België dat ze beslissingen uit het verleden in vraag durven stellen: alleen is dat niet genoeg! Ambitie komt ook door te durven investeren in eigen land met eigen middelen zodat we onze afhankelijkheid van het buitenland niet totaal maken.