Iemand stelde mij onlangs de terechte vraag hoe de weg naar een CO2-vrij parcours moet genomen worden. Hierop is niet een antwoord maar meerdere mogelijk.
Belangrijk is dat we naar de hele energiewaardeketen dienen te kijken en niet alleen naar de opwek van elektriciteit zoals we dat vandaag doen in onze sector. Warmte en mobiliteit maken morgen integraal deel uit, of toch een groot deel ervan, van onze huidige markt van elektriciteit.
Dit vergt een totaal andere benadering van niet alleen de opwek van elektriciteit maar ook hoe we dit gaan gebruiken in de samenleving van morgen. Het moge duidelijk zijn dat alleen windmolens en zonnepanelen ons niet gaan brengen waar we willen zijn ook al zijn ze wel een belangrijk onderdeel op zich.
De eerste vraag die men zich dient te stellen : hoeveel extra elektriciteit hebben we nodig als we onze mobiliteit en verwarming ook onderdeel hiervan gaan maken. Het omzetten van liters olie/calorische waarde in Kwh geeft ons eerder een foutieve voorstelling want we mogen niet uitgaan van de veronderstelling dat we morgen op dezelfde wijze (lees uitbundig) met energie zullen omgaan als vandaag.
Onlangs was ik op een top in Wenen waar een aantal grote Duitse energiebedrijven (Vattenfall en RWE) beiden bevestigden dat er nog een veelvoud van het huidig opgesteld vermogen in duurzame energie nodig is. Gemiddeld spraken ze over een factor vier (nu 90 GW gaande naar 360 GW) om elektriciteit zijn toekomstige centrale rol te kunnen geven.
Natuurlijk is het omzetten op bijvoorbeeld België niet een op een maar anderzijds zijn onze economieën in Noord-West Europa (en dus ook onze samenleving en ons gedrag) zeer vergelijkbaar. Dat mijn stelling dat we van 15 GW opgesteld vermogen naar 45 tot 60 GW zullen moeten gaan met ongeloof wordt onthaald neem ik er graag bij. Men vergeet terloops wel dat de huidige 15 GW opgesteld vermogen voor een groot deel uit basislast centrales bestaan die in theorie (en vaak in praktijk) 8000 uren vollast draaien per jaar (niet allemaal, maar in de winter wel nodig).
Dat we op dit ogenblik ook nog een groot stuk importeren (tot 25%) en dan vooral van vollast uren (lees Franse kernenergie of Duitse kolen via Nederland) maakt het er nog niet beter op.
De vraag is ten eerste of het technisch mogelijk is om zoveel extra vermogen op te stellen ookal is een groot deel ervan dus geen vollast (lees zon en wind)? Hier zullen we het zeker nog moeilijker hebben dan Duitsland vermits we nu eenmaal een dichtbevolkt land zijn. Anderzijds is er aan onze Noordzee nog veel potentieel en zullen we de maatschappelijke keuze moeten maken om onze kustlijn verder met parken te voorzien.
Verder moeten we er ook mee rekenen dat in de nabije toekomst de standaard offshore windmolen 8 tot 10 MW zal zijn (en nog groter) en wij dus met dezelfde parken meer vermogen gaan hebben. De uitbouw naar minstens 10 GW offshore wind moet tegen 2050 mogelijk zijn.
Gezien wind niet altijd aanwezig is of ook regelmatig daar is wanneer we hem niet nodig hebben zal ook grootschalige opslag nodig zijn. Zelf schat ik dat tussen de 3 tot 5 GW opslag nodig zal zijn. Onmogelijk? Dan denk ik niet aan batterijen gezien de grootschaligheid maar eerder aan waterstof. Vandaag de dag kunnen we al relatief eenvoudig 100 MW opslag waterstof bouwen en zijn we dus niet meer zover weg om dit mogelijk te maken.
Waterstof speelt in alle scenario's die je uitwerkt een rol, soms groot soms kleiner maar zonder zie ik geen enkel haalbaar duurzaam alternatief vandaag. Natuurlijk staat de techniek niet stil. Zoals reeds eerder gezegd dienen we eerst het laaghangend fruit om te zetten en bij mobiliteit is dat al het openbaar vervoer (De Lijn kan 100% rijden op waterstof, dwz wel elektrisch rijden maar waterstof tanken) en voor België betekent dit 800 MW wind voor alle bussen.
Ook in de toekomstige energiemix heeft vollast productie een belangrijk plaats (in de eerste plaats voor onze industrie) en zal het noodzakelijk zijn om kernenergie te houden als bron. Dat we onze huidige centrales zolang mogelijk moeten benutten (lees minstens zestig jaar) lijkt noodzakelijk om voldoende fondsen/reserves aan te leggen. In een van de scenario's is zelfs nog een uitbreiding naar 10 GW kernenergie nodig om alle basisbehoeften te kunnen voldoen.
Alvorens helemaal los te gaan is het ook belangrijk om de omvang van de investeringen in kaart te brengen en te kijken hoe we dit gaan financieren. In Nederland heeft McKinsey net berekent dat men alvast tot 2040 10 miljard Euro per jaar zal moeten uitgeven om op doel te blijven (80% reductie CO2 tegen 2050) en in hun studie is met een volledige verduurzaming van mobiliteit nog niet volledig rekening gehouden.
Verder zal iedereen die daar de plaats voor heeft zelf prosument moeten worden (voor België maximum 2.6 miljoen productie eenheden zodat deze quasi autonoom in hun energiebehoeften kunnen voorzien).
Een belangrijke analyse dient nog in detail te gebeuren en dat is de maatschappelijke impact van de diverse scenario's van onze energiemix op de manier waarop wij kunnen leven. De huidige ongelimiteerde hoeveelheid energie op ieder moment van de dag/maand/jaar die wij constant ter onzer beschikking hebben vind ik niet terug in geen een van de scenario's en dat zal een van de moeilijkste worden. In mensentaal, het zal nooit meer zo gemakkelijk worden als vandaag (lees gat in de grond boren en de energie spuit uit de grond) en aanpassing zal de orde van de dag worden.
De volledige toelichting vergt vele maanden en duizenden bladzijden tekst om ieder onderdeel in ieder scenario uit te werken en hiervoor is het startschot nog steeds niet gegeven. De complexe oorlog die wij nu moeten gaan voeren is de grootste aller tijden, onze grootste tegenstander zijn we zelf maar in praktijk is het een race tegen de klok om de hulpbronnen van moeder aarde niet uit te putten alvorens wij er klaar voor zijn. Iedereen zal mij moeten helpen maar het is zeker de moeite waard.