Dat energie en vooral onze elektriciteitssector in België/Vlaanderen vaak belicht wordt in de media is een understatement. Maar nu pikken ook de buitenlandse media de hype op en wordt het land toch wel een beetje in zijn onderbroek gezet. Voor een deel onterecht trouwens want de tijdelijke pannes in drie tot vier van onze kerncentrales betekenen nu eenmaal dat men maatregelen dient te nemen. Zoals gezegd is het Belgische volk, van alle landen in Europa, zo'n beetje het best voorbereid op een mogelijke afschakeling van het net.

Neemt niet weg dat ons imago van ongeorganiseerd land hiermee nog eens bevestigd wordt, maar het is zoals met vele zaken en misvattingen die een eigen leven beginnen te leiden (Nederland is toch ook veel meer dan tulpen, klompen en windmolens) De clichés zijn nooit ver uit de lucht en leiden uiteindelijk de aandacht af van onze sector.

Als bedrijven als Eon besluiten om al hun Europese centrales af te stoten, of toch in ieder geval in een aparte vennootschap onder te brengen en eventueel naar de beurs te brengen, dan mogen de alarmen bij vele regeringen afgaan. Dit lijkt me meer dan een schot voor de boeg, maar eerder een schot midscheeps en we maken dus water. Vijf jaar van rode cijfers (in elektriciteitsproductie) nopen zelfs de allergrootste energiebedrijven tot deze drastische signalen.

De armoede van de communicatie van Eon is toch wel opvallend te noemen als het bedrijf zegt zich vooral op netwerkbeheer (gereguleerde monopolie) en groene energieproductie te gaan focussen. Het eerste is een historisch gegeven gezien men de lokale netwerken al heeft, maar het tweede is toch veel minder voor de hand liggend. Natuurlijk kan men windmolenparken gaan bouwen zoals nooit tevoren bij Eon, alleen kun je daar geen klanten betrouwbaar mee gaan bevoorraden. Nu is de kans reëel dat Eon op termijn ook zijn klantenafdeling gaat afsplitsen gezien dat ook een activiteit is in de geliberaliseerde markt en ze hier genoeg van hebben.

Gezien het hebben van klanten bij de voormalige producenten zoals Eon alleen zin heeft als je hun verbruik kan inzetten tegen je eigen productie (portfolio-effect) is dat ook een logisch gevolg. De marges voor leveranciers zijn zo klein dat ze eigenlijk zelfstandig niet levensvatbaar zijn, minder dan 1% marge is geen uitzondering. Vroeger werden dergelijke kleine marges en de verliezen in de klantenafdelingen nog getolereerd gezien hun toegevoegde waarde terugkwam tegen het afzetten van hun eigen productie, maar nu men op produceren van elektriciteit ook niks meer kan verdienen, is het over en uit.

Dat men al snel met het beschuldigende vingertje naar de vrije markt wijst is trouwens veel te kort door de bocht en niet correct. Het is vooral het tekort aan vrije markt die de huidige problemen heeft veroorzaakt. Van de 28 lidstaten in Europa heeft de meerderheid zelfs geen vrije tarieven (meer dan 18 landen hebben nog steeds min of meer een systeem van prijsregulatie). Of je nu Nederland neemt, waar leveranciers hun prijswijzigingen op voorhand moeten aankondigen aan de regelgever (en goedkeuren), België met zijn prijsbevriezingen in het recente verleden, of Spanje met zijn gereguleerde markt versus vrije tarieven (u leest het goed, twee verschillende markten in een land, namelijk de klanten en leveranciers die moeten kiezen in Spanje in welke markt ze willen zitten!): het zijn allemaal handelingen/inmengingen in de vrije marktwerking.

Deze hybride (lees: halfslachtige) houding van de diverse overheden heeft ons nu aan de rand van de afgrond gebracht en het is nog maar de vraag of men zich dit realiseert. Het is zoals een kudde dieren die een richting uitlopen (lees: de afgrond) en elkaar vrolijk volgen over de klif.

Het is onwaarschijnlijk dat Eon het enige energiebedrijf gaat zijn dat de handdoek in de ring gooit en terugplooit op de rust van een gereguleerd monopolie (lees: de lokale distributienetten uitbaten) en zo uiteindelijk weggaat van de vrije markt. Dat deze bedrijven op termijn veel kleiner worden staat in de sterren geschreven, maar het is vooral belangrijk dat men een goede langetermijnstrategie bouwt die nieuwe bedrijven hun rol kan laten overnemen.

Ondertussen komt de winter akelig dichtbij en zullen de Zibro Kamins (kleine vuurtjes op olie die wat warmte verschaffen) weer gretig aftrek vinden om de zogenaamde black-out vá³á³r te zijn. De aangekondigde prijsstijging van het distributietarief met tientallen percenten gaat trouwens de vergroening van onze warmtehuishouding een halt toeroepen want technieken zoals warmtepompen worden hierdoor een stuk duurder in het dagdagelijks gebruik. Als stookolie en gas zo goedkoop blijven omdat de echte CO2-kost er niet zit dan zal men zijn rekening maken en vrolijk fossiele brandstof blijven verbranden.

De huidige middelvinger van de Opec, en dan vooral Saudi-Arabië, bewijst gewoon dat men niet wakker ligt van het klimaat. De lage olieprijs (70 dollar per vat) betekent gewoon dat je alle alternatieven in de kast gaat zetten want niks is zo goedkoop gezien de fossiele brandstoffen massaal gesubsidieerd worden (lees: door het niet doorrekenen van alle kosten zoals de klimaatimpact door zijn uitstoot). Onze economie krijgt zelfs een duw in de rug met dergelijke lage prijzen (gemakkelijk 0,25% extra groei) waardoor de overheden zelfs blij zijn. Gezien er vandaag in onze omringende landen meer dan voldoende elektriciteitsproductie is, roept men in koor: dan importeren we toch. Dat deze productie vaak uit vervuilende kolencentrales komt is blijkbaar geen hinderpaal. Zelf willen we in België geen steenkool meer, maar indirect stroom uit kolen importeren is geen enkel probleem.

Ondertussen hopen velen in onze sector dat onze nieuwe regering in zijn nieuwjaarsbrief werk gaat maken van een echte visie op onze sector voor de komende decennia. Kan niet wachten tot 1 januari om deze te horen .